Tijdens een online bijeenkomst van Movisie en Divosa op 7 september 2020 presenteert de Franse onderzoeker Rebecca Belochi haar onderzoek bij Our New Economy. Ze staat stil bij problemen met inkomen en (bijstands)uitkering in de Europese systemen. De bureaucratie blijkt in verschillende landen een probleem, net als het risico van stigmatisering. Vervolgens schetst ze een mogelijke oplossing met een participatie inkomen. Ruim 160 experts van binnen en buiten gemeenten luisterden naar de presentatie en de aansluitende discussies.
Participatie inkomen en wederkerigheid
Het begrip participatie inkomen wordt al beschreven door professor Atkinson in 1997. Hij ziet het als een voor iedereen toegankelijk inkomen, uitgekeerd op individuele basis en met wederkerigheid als uitgangspunt. Uitkeringsgerechtigden ontvangen niet alleen geld, maar ook zinvol werk.
De betekenis van zinvol werk wordt door Belochi nader uitgewerkt als een kans op een meer mensgerichte invulling van het welvaartsbegrip. ‘Je kunt bepaalde vormen van werk, zoals zorgen voor je kinderen of je ouders en vrijwilligerswerk, hiermee erkenning en waardering geven.’ Dit soort werk wordt in economische begrippen als BNP niet of deels meegenomen, maar het heeft een grote maatschappelijke waarde.
Jurgen van der Heijden, Fellow bij ONE, vult in de discussie aan dat er overal in het land waarde wordt gecreëerd door de vrijwillige inzet in coöperaties. ‘Als een groep mensen zelf energie gaat produceren, dan levert dat waarde op. De besparing op de energierekening geven ze vaak terug aan de gemeenschap.’ Daar ontstaat ruimte voor het participatie-inkomen. ‘Je ziet het ook bij zorgcoöperaties’, vervolgt Van der Heijden. ‘Betaalde krachten werken daar op een nieuwe manier samen met vrijwilligers. De betere zorgkwaliteit bespaart zorgkosten.’
Participatie inkomen in de praktijk
Gemeente Den Haag werkt met een variant van het participatie-inkomen. Ze zijn enthousiast, maar lopen ook tegen knelpunten aan, bijvoorbeeld over de juridische vorm. Marja Pelzer, programmamanager instapeconomie: ‘Wij betalen als gemeente Den Haag de bijstandsuitkering, die wordt aangevuld met een toelage die de partners in de wijk betalen, voor de toegevoegde waarde die de mensen leveren. Al met al proberen we zo dicht mogelijk bij het wettelijk minimumloon te komen.’
In de gemeente Groningen wordt ook geëxperimenteerd met een aanpak die lijkt op het participatie inkomen. Het zoeken naar de juiste vorm van werk blijft een uitdaging. ‘Wij bepalen dat als gemeente zeker niet alleen. Wij halen werk op in de buurt, we laten organisaties en bewoners bepalen welke activiteiten de leefbaarheid in hun wijk ten goede komen’, zegt Gilda van Dijk, projectleider basisbaan in Groningen.
Ook kosten spelen een belangrijke rol. ‘Een van de veronderstellingen van het participatie-inkomen is dat het dankzij digitale tools de bureaucratie terug zou kunnen dringen. Daar geloven wij niet in. Wij bieden intensieve en persoonlijke begeleiding. Dat maakt het duur, maar dat hebben wij er graag voor over’, zegt Van Dijk.