Bij de lesbrief Wat is (van) Waarde zijn de volgende materialen beschikbaar in het pakket:
- Powerpoint (link naar Google slides op aanvraag) die je kunt gebruiken in de les
- Link naar drie korte video’s die bij het lesmateriaal horen
- Docenthandleiding met uitleg per onderdeel van de les
- Werkblad voor de leerlingen voor de opdrachten
- Theoretisch kader voor de docent ter voorbereiding
Extra’s voor in de les
Wat gebeurt er met kleding na het dragen? Met de klas kun je kijken naar deze uitzending van de Prijsknallers op NPO 3 over het dumpen van afgedankte kleding. Wat gebeurt er aan het einde van de keten. Deze video past bij meerdere lesbrieven van ONE, over Waarde, over Circulaire Economie en over True Price.
Extra achtergrond materialen
Om een goed idee te krijgen van het denken over waarde, kun je het boek De Waarde Van Alles van Mariana Mazzucato lezen. Ons boekverslag vind je ook op deze website.
Indien een boek toch iets teveel tijd kost, is er altijd een video.
Een andere invalshoek om naar waarden te kijken is de Donuteconomie van Kate Raworth, ook dat boekverslag vind je op de site.
En ook hier geldt dat er korte video’s zijn van een toelichting door Kate Raworth zelf, bijvoorbeeld het interview met ONE.
Daarnaast vind je video’s op de site van Kate Raworth die bruikbaar zijn in de lessen. Alle video’s daar beschikken inmiddels ook over Nederlandse ondertitels (via instellingen van Youtube).
Een andere interessante bron – ook met Raworth – die je kunt gebruiken is “Tegenlicht in de klas” van Schooltv.
Kan onze economie eeuwig doorgroeien? De Engelse econoom Kate Raworth vindt dit niet haalbaar en komt met een revolutionaire theorie voor de economie van de toekomst. De economie van de 21e-eeuw is niet lineair, maar heeft de vorm van een donut.
Explainers
Hoe verhouden de verschillende economische stromingen zich tot elkaar?
Binnen de discipline van de Economie zijn er verschillende stromingen, met sub stromingen en hun modellen. Vanuit een stroming kijken economen op een bepaalde manier naar onderwerpen als “de markt en haar transacties”, “arbeid en productie”, “ecologie” of “welvaart”. Voor onderwijs is het lastig om snel verschillende economische stromingen in een les te behandelen. Bovendien is in het onderwijs één stroming dominant aanwezig. Dat weten we bijvoorbeeld uit een publicatie van een onderzoek naar alle bachelors opleidingen economie (Thinking like an economist? Tieleman et. al. 2018).
Toch is een pluriform kader – een bredere blik op de economie – belangrijk om mee te geven aan leerlingen. Ook in het hoger onderwijs wordt van studenten een bredere blik verwacht, bijvoorbeeld bij vakken als International Business of Accountancy waar begrippen als circulaire economie of (meten van) maatschappelijke impact onderdeel is geworden van de stof.
Waarom bestuderen we ‘waarden’?
(uit het boek Economy Studies)
Economische problemen zijn nooit alleen maar een intellectuele puzzel. In de kern zijn het “problemen” omdat ze van invloed zijn op het leven van mensen en het ecosysteem van de Aarde in bredere zin. Het uiteindelijke doel van het werk van economen is het verbeteren van economische processen, zodat mensen beter kunnen bereiken wat ze belangrijk vinden. Daarom is het cruciaal dat economen de verschillende waarden kunnen begrijpen die een rol spelen in een economisch vraagstuk. Waarden zijn een integraal onderdeel van de economische dynamiek. Een organiserend principe van economieonderwijs zou dus moeten zijn om studenten de rol van waarden in economieën en in economie als discipline te leren begrijpen.
Economieprogramma’s op universitair niveau beginnen vaak met het naast elkaar plaatsen van
– zoals alle economen het noemen – ‘normatieve’ en ‘positieve’ economie. Zo wordt vaak gezegd dat normatieve economie iets zou zijn voor filosofen en politici. Economen, als echte objectieve wetenschappers, houden zich uitsluitend bezig met positieve economie.
Waarom doen economen dat? Je hoort chemici namelijk niet zeggen: “zoiets als normatieve chemie is heel moeilijk voorstelbaar”. En literatuurrecensenten hoor je het ook niet zeggen, want van hen wordt juist een waardeoordeel verwacht. De reden dat economen dit zeggen, is omdat het terrein van de economie zo enorm normatief is. De waardeoordelen beïnvloeden onze analyse. De schijn van positiviteit en objectiviteit kan worden verkregen door alle economen die dezelfde normatieve veronderstellingen gebruiken die aan hun werk ten grondslag te liggen (zoals dat prijzen de waarde van iets weerspiegelen), maar economie kan nooit echt waardevrij zijn.
En objectiviteit is natuurlijk ook goed. Het is belangrijk dat economen hun analyses bijvoorbeeld niet door hun persoonlijke opvattingen laten beïnvloeden. Maar het is goed als we niet blind zijn voor het normatieve. We kunnen het beter in de schijnwerpers zetten. Dat doen we door het gesprek aan te gaan over waarden in de klas!
Extra bronnen
Mocht je op zoek zijn naar meer literatuur over Waarde, dan hebben we nog deze korte lijst:
- Brue, S., & Grant, R. G. (2012). The evolution of economic thought. Cengage learning.
- Dow, S. C. (2000). Prospects for the progress of heterodox economics. Journal of the History of Economic Thought, 22(2), 157-170.
- Friedman, M., Savage, L. J., & Becker, G. S. (2007). Milton Friedman on Economics: selected papers. University of Chicago Press.
- Keynes, J. M., Moggridge, D. E., & Johnson, E. S. (1971). The Collected Writings of John Maynard Keynes (Vol. 1). London: Macmillan.
- Mazzucato, M. (2018). The Value of Everything. London: Allen Lane
- Pouw, N. (2020). Wellbeing Economics. How and Why Economics Needs to Change. Amsterdam University Press.
- Tomer, J. F. (2001). Economic man vs. heterodox men: the concepts of human nature in schools of economic thought [*]. The Journal of Socio-Economics, 30(4), 281-281.
- van Exel, J. (2017). Waarde (n) volle economie.