Je hebt zelf toch ook een … (auto, vliegvakantie, laptop)

Wat men beweert:
Jij weet het zo goed? Circulair, duurzaam, nieuw economisch denken? Maar dan mag jij dus ook niet op vakantie met het vliegtuig en hoe durf jij dan een auto te hebben – niet eens elektrisch?!

In het kort:
Je wordt de maat genomen zodra je jouw zorgen over verlies aan biodiversiteit, klimaatverandering, milieuvervuiling of sociale wantoestanden uitspreekt. Misstanden in kobaltmijnen kun je verschrikkelijk vinden terwijl je over een mobiele telefoon beschikt. Er is geen noodzaak om eerst je deelname aan de maatschappij op te zeggen voordat je misstanden aan de kaak stelt!

Je bent geen heilige?

Toen Greta Thunberg de klimaattop in New York wilde bijwonen zeilde ze de Atlantische Oceaan over. Vervolgens werd op veel plaatsen kritisch geschreven, maar niet over de private jets, of de regeringsvliegtuigen van de andere bezoekers…, maar over alle onvolkomenheden van de boottocht van Thunberg. Wie kritiek levert of kiest om minder te vervuilen, komt onder een vergrootglas te liggen.

Het is in de dagelijkse praktijk behoorlijk lastig – misschien zelfs wel onmogelijk om een volledig verantwoord duurzaam leven te leiden. Een enkele uitzondering als een Green Evelien of andere donkergroene idealisten redden het misschien nèt.

Daarom moet het systeem veranderen!

Omdat het vrijwel onmogelijk is om het op individueel niveau perfect te doen, is de eerste stap het ter discussie stellen van het economische systeem. Als echt duurzaam leven niet mogelijk is in onze maatschappij, dan is het niet logisch om mensen van goede wil te wijzen op imperfecties. De reden dat dit gebeurt is wel goed te verklaren vanuit de psychologie.

De term daarvoor is ‘cognitieve dissonantie’. Oftewel het mentale ongemak dat ontstaat wanneer je word geconfronteerd met zaken die in tegenspraak zijn met jouw overtuigingen, meningen, perspectieven en normale manier van doen. De menselijke psyche is ingesteld om zichzelf te beschermen tegen emoties als angst, schuld, verdriet, wanhoop. Wat je dan gaat doen: ontkennen, bagatelliseren of belachelijk maken.

Of je kijkt of de afzender van het bericht misschien toch ergens op te pakken valt. Dat is ook een veilige oplossing voor jouw psychische druk: die persoon rijdt auto, dus hij/zij is niet consequent, dus ik hoef niets te veranderen.

Wat kun je doen?

De meeste mensen vinden een gezond klimaat echt wel belangrijk. Ze snappen ook wel dat het warmer wordt, of dat er minder insecten zijn en dat dit een probleem is. Ze zien geen goede oplossingen en ze voelen zich hulpeloos. Wat dan in ieder geval niet helpt: nog meer wetenschappelijke feitjes. En waarschijnlijk ook niet het belasten van milieuvervuiling of CO2 uitstoot. Dan denken mensen: “ik heb er toch voor betaald?”

Als ik geloof dat iedereen in grote auto’s rijdt en meer energie verbruikt dan ik, dan zal ik hetzelfde doen – of meer! Onderzoek heeft aangetoond dat als mensen denken dat hun buren meer energie en water besparen dan zijzelf, ze dat ook gaan doen – of zelfs meer! Kortom, sociaal gedrag is erg gestuurd door de norm van de groep. Wanneer we met sociale netwerken werken, moeten we voorkomen dat we klimaatverandering als catastrofe, kosten en opoffering beschouwen. We kunnen maatregelen tegen klimaatverandering ook proberen te positioneren als slimme groeioplossingen voor onze steden en bedrijven, of als een nationale verzekeringskwestie, of als een oplossing voor het probleem van onze volksgezondheid. Wat we kunnen doen: hoop creëren. En dat kun je doen door te benadrukken wat een duurzaam leven je oplevert.

En als iemand de fouten in jouw gedrag benoemt? Dan kun je ook bedanken voor de tip en vragen of ze idee hebben hoe jij minder zou kunnen vliegen/autorijden of internetten…