Centrale bankdirecteuren Klaas Knot en Frank Elderson vroegen jongeren om ideeën voor nationaal en Europees monetair beleid. Sam de Muijnck van Our New Economy neemt ook deel aan dit gesprek. Dit is vanmiddag zijn boodschap aan hen.
Het evenement van vandaag is hoognodig want in financiële en monetaire beleidsdiscussies zijn de belangen en ideeën van jongeren vaak ondervertegenwoordigd. Of het nou gaat over jeugdwerkloosheid bij beslissingen om de rentestand te verhogen of maatregelen om klimaatverandering aan te pakken, jongeren trekken vaak aan het kortste eind terwijl ze nog het langst te gaan hebben.
Er staat twee onderwerpen op de agenda: prijsstijgingen en de economie van de toekomst.
Prijsstijgingen
De hoge inflatie van de afgelopen periode heeft tot veel zorgen geleid en zou tot paniekmaatregelen kunnen leiden die jongeren in het bijzonder veel zouden raken.
Onder economen en centrale bankiers is er al maanden een heftig debat gaande over wat de oorzaak is van het hoge inflatie en daarmee ook de gepaste oplossing. Het expansieve monetaire beleid van het afgelopen decennia (lage rente, opkopen van schuldpapier van grote investeerders) was juist telkens niet in staat om de inflatie te verhogen naar gewenst niveau. De link tussen prijsontwikkelingen en monetair beleid, zoals rente verlagingen en verhogingen, leek steeds zwakker te worden.
Maar de afgelopen maanden was er opeens hoge inflatie. Eerst leek die inflatie veroorzaakt te worden door de corona pandemie en geopolitieke schokken: plotselinge toenames en verschuivingen in consumptie, en verstoringen van handel en productie. In dat geval zou de inflatie tijdelijk van aard zou zijn, tenminste zolang er geen paniek zou ontstaan en verwachtingen uit de hand zouden lopen. Recent onderzoek laat zien dat prijsstijgingen voornamelijk voortkomen uit hogere winsten, terwijl de lonen van werkenden achterblijven ten opzichte van de inflatie.
Dit complexe beeld maakt dat het niet duidelijk is wat nou de beste oplossing is. Industrieel beleid kan bijvoorbeeld waardeketens versterken. Wil je consumptie stabiliseren, dan zijn spaar- en inkomensbeleid logische instrumenten. Is marktvolatiliteit het hoofdprobleem, dan hebben we juist krediet- en prijscontroles nodig.
De meest besproken mogelijke oplossing, renteverhogingen door de centrale bank, kan in dit kader als laatste en ongerichte beleidsoptie worden gezien. Het doel hiervan is namelijk om de hele economie te laten ‘afkoelen’, lees: minder leningen, minder investeringen en vraag, en meer werkloosheid. Die werkloosheid is echter niet gelijk verdeeld: jongeren vallen het eerst buiten de boot. De vraag is dan ook of we niet te snel en heftig de rode knop van renteverhogingen gebruiken terwijl andere oplossingsmogelijkheden nog onvoldoende geprobeerd zijn.
De economie van de toekomst
Centrale bankiers zien steeds meer de relevantie van klimaatverandering in en beginnen dit langzaam te verwerken in hun monetair beleid en toezicht op de financiële sector. Dit is een goede ontwikkeling, maar het is nog niet voldoende. Het huidige marktneutrale beleid betekent in de praktijk dat fossiele industrieën gesubsidieerd worden zoals in dit rapport is berekend.
Het debat danst vaak om een fundamentele vraag heen: mag, of moet, de centrale bank klimaatverandering aanpakken als een doel op zichzelf zien? Bij de Europese Centrale Bank is dit nu niet het geval. In plaats daarvan wilt de Europese Centrale Bank rekening gaan houden met de gevolgen die klimaatverandering zal gaan hebben op het monetaire en financiële systeem. Ecologische instabiliteit betekent namelijk ook monetaire en financiële instabiliteit.
Dit betekent echter dat de centrale bank alleen maatregelen neemt om de monetaire en financiële stabiliteit te waarborgen, niet om ecologische stabiliteit te waarborgen (in jargon geldt hier dus enkele, en niet dubbele, materialiteit). Daarmee mag de centrale bank haar instrumenten wel gebruiken om banken en financiële markten te redden, maar niet om de aarde en toekomstige generaties te redden.
Binnen de huidige lastige institutionele en politieke constellatie waarin de Europese Centrale Bank zich bevindt is deze keuze te begrijpen, maar als jongere die zich zorgen maakt over de toekomst is onbegrijpelijk.
Er kan nu al veel meer
Ook binnen het huidige politieke mandaat kan er al veel meer zoals in dit rapport van Sustainable Finance Lab wordt uitgelegd.
Er zijn meerdere technische voorstellen voor hoe dit kan binnen het huidige mandaat. In dit rapport van Positive Money wordt bijvoorbeeld voorgesteld om lagere rentes voor groene investeringen rekenen.
Een andere mogelijk is om andere wegingen voor groen onderpand te hanteren, zoals beschreven in dit rapport van New Economics Foundation.
Daarnaast is het cruciaal dat niet alleen ‘groen’ gestimuleerd wordt, maar vervuiling ook echt gestraft gaat worden, zowel bij toezicht als monetair beleid. De ECB heeft bijvoorbeeld nu twee jaar op rij vastgesteld dat de grootste Europese banken onvoldoende bezig zijn met klimaat, maar heeft hier geen gevolgen aan verbonden zoals hogere kapitaaleisen. De Europese Unie is bezig met een groene taxonomie om goed te kunnen vastleggen wat groene investeringen zijn. Maar de tegenhanger, een vuile taxonomie, is gestrand vanwege lobby uit vervuilende industrieën.
Willen centrale bankiers er ook voor jongeren zijn en niet alleen voor gevestigde belangen, dan is er werk aan de winkel.